Ewaluacja jakości kształcenia przez PKA

Tryb wyznaczania – harmonogram na dany rok akademicki, ustalany przez PKA w poprzednim roku akademickim, uwzględnia kierunki i poziomy studiów, w przypadku których:

1. upływa termin, na jaki wydana została poprzednia ocena;
2. wypromowani zostali pierwsi absolwenci;
3. zaistniały inne niż wymienione w pkt 1 i 2 okoliczności uzasadniające dokonanie oceny;
4. wpłynął uzasadniony wniosek ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego; 
5. zaakceptowany został wniosek uczelni o dokonanie oceny.

Szczegółowe kryteria oceny zostały określone w Statucie Polskiej Komisji Akredytacyjnej (kryteria oceny programowej dla profilu praktycznego oraz ogólnoakademickiego). Każde kryterium może zostać ocenione w trzystopniowej skali jako: spełnione, spełnione częściowo spełnione lub niespełnione.

Skala ocen:
Ocena programowa kończy się wydaniem oceny pozytywnej albo negatywnej.
Pozytywna ocena programowa jest wydawana na okres do 6 lat.
Jeżeli uczelnia uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie oceny programowej, wydaje się ocenę negatywną.

Prezydium wydaje:

  1. pozytywną ocenę programową na okres 6 lat, jeżeli wszystkie szczegółowe kryteria oceny programowej określone w załączniku nr 2 są spełnione, a opinia Zespołu lub zespołu do spraw kształcenia nauczycieli zawiera co najwyżej rekomendacje, wskazujące nowe możliwości doskonalenia jakości kształcenia;
  2. pozytywną ocenę programową na okres do 2 lat, jeżeli co najmniej jedno szczegółowe kryterium oceny programowej określone w załączniku nr 2 jest spełnione częściowo i opinia Zespołu lub zespołu do spraw kształcenia nauczycieli zawiera zalecenia o charakterze naprawczym, wskazujące na konieczność niezwłocznego usunięcia błędów i niezgodności, a także podjęcia skutecznych działań zapobiegawczych, przy czym zalecenia te są możliwe do wykonania w terminie maksymalnie 2 lat.

Prezydium wydaje ocenę negatywną jeżeli:

  1. co najmniej jedno szczegółowe kryterium oceny programowej określone w załączniku nr 2 jest niespełnione, ponieważ błędy i uchybienia związane z zakresem oceny w tym kryterium są krytyczne dla zapewnienia jakości kształcenia, mają charakter trwały i w okresie maksymalnie 2 lat nie jest możliwe ich usunięcie;
  2. w wyniku powtórnego postępowania oceniającego, o którym mowa w § 17 ust. 10-13 stwierdzono, że uczelnia nie zrealizowała zaleceń, o których mowa w ust. 3 pkt 2;
  3. uczelnia uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie oceny programowej, w szczególności, gdy zachodzą okoliczności określone w § 17 ust. 6 pkt 1-4.

Zasady obowiązujące w odniesieniu do postępowań w sprawie oceny programowej wszczętych do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, tj. 1 października 2018 r.

Szczegółowe kryteria oceny zostały określone w Statucie Polskiej Komisji Akredytacyjnej (kryteria oceny programowej dla profilu praktycznego oraz ogólnoakademickiego). Każde kryterium może zostać ocenione w pięciostopniowej skali: wyróżniająco, w pełni, zadowalająco, częściowo, niedostatecznie.

Skala ocen:

  • ocena wyróżniająca przyznawana na 8 lat, oraz ocena pozytywna przyznawana na 6 lat, jeśli nie zaistnieją przesłanki do przeprowadzenia kolejnych ocen w krótszym terminie;
  • ocena warunkowa – kolejna ocena dokonywana jest w terminie wskazanym w uchwale Prezydium, najczęściej w kolejnym roku akademickim;
  • ocena negatywna.

Warunki przyznawania ocen określono w załączniku nr 3 do Statutu PKA:

  • ocena wyróżniająca – ponad 50% kryteriów, w tym kryteria oceny oznaczone cyframi 1, 2, 4 i 7 muszą być spełnione w stopniu wyróżniającym, pozostałe natomiast co najmniej w pełni;
  • ocena pozytywna – ponad 50% kryteriów, w tym kryteria oceny oznaczone cyframi 1, 2, 4 i 7 muszą być spełnione co najmniej w pełni, pozostałe co najmniej w stopniu zadowalającym;
  • ocena warunkowa – ponad 50% kryteriów, w tym kryteria oceny oznaczone cyframi 1, 2, 4 i 7 muszą być spełnione co najmniej w stopniu zadowalającym, a pozostałe co najmniej częściowo;
  • ocena negatywna – kryteria określone dla oceny warunkowej nie zostały spełnione.

Zakres oceny:

  1. pełen zakres w przypadku pierwszej oceny kształcenia na danym kierunku, poziomie i profilu studiów (głównie – gdy wypromowani zostali pierwsi absolwenci), gdy upływa termin, na jaki wydana została poprzednia ocena, lub gdy zaakceptowano wniosek uczelni o dokonanie oceny;
  2. zakres uzależniony od uzasadnienia poprzednio wydanej oceny warunkowej lub wniosku ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, albo – w przypadku zwieszenia uprawnień do prowadzenia studiów na danym kierunku, poziomie i profilu kształcenia – od argumentów stanowiących podstawę negatywnej oceny PKA i decyzji ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, albo od przesłanek do przeprowadzenia oceny przed upływem terminu, na jaki została wydana lub wypromowaniem pierwszych absolwentów.

Skutki uzyskania poszczególnych ocen na danym kierunku, poziomie studiów i profilu kształcenia:

  • Ocena wyróżniająca – możliwość uzyskania przez podstawową jednostkę organizacyjną dofinansowania przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego zadań projakościowych,
  • Ocena warunkowa – powtórna ocena programowa, weryfikująca efekty i skuteczność działań naprawczych przeprowadzonych w zakresie uchybień wskazanych w uchwale Prezydium PKA, a także inne zmiany w procesie kształcenia dokonane w jednostce w okresie od uzyskania przez nią tej oceny;
  • Ocena negatywna – minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego decyzją administracyjną może cofnąć albo zawiesić uprawnienia jednostki do prowadzenia tak ocenionych studiów na danym kierunku i poziomie kształcenia. W okresie zawieszenia uprawnień jednostka nie dokonuje rekrutacji, ma przeprowadzić działania naprawcze w zakresie stwierdzonych naruszeń. Po upływie tego okresu PKA formułuje opinię na temat przywrócenia zawieszonych uprawnień. W przypadku negatywnej opinii PKA minister wydaje decyzję o wygaśnięciu uprawnień.

Postępowanie oceniające:

Zespoły oceniające:
Skład – w zależności od zakresu oceny od dwóch do siedmiu członków Polskiej Komisji Akredytacyjnej i ekspertów. W szczególnych przypadkach Sekretarz PKA może zwiększyć liczbę członków zespołu oceniającego.

Kryteria i tryb powoływania ekspertów – określone są w procedurze powoływania ekspertów.
Raport samooceny
– uczelnia przedstawia PKA raport samooceny dotyczący danego kierunku studiów przygotowany przez podstawową jednostkę organizacyjną (jeśli taki sam kierunek studiów prowadzą inne podstawowe jednostki tej uczelni odrębny raport przygotowuje każda z nich) według wzoru oraz zgodnie z zasadami określonymi w uchwale PKA (por. zawartość menu „Wzory i procedury”). Raport powinien być przekazany zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej – w liczbie wskazanej w piśmie PKA, załączniki do raportu – wyłącznie w formie elektronicznej, w formacie Ms Word). Jednocześnie uczelnia powinna przedłożyć aktualny rozkład zajęć dydaktycznych na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych (terminy zjazdów), który pozwoli na ustalenie terminu wizytacji.
Raport dotyczący działań naprawczych – uczelnia przygotowuje raport według wzoru oraz zgodnie z zasadami określonymi w uchwale PKA (por. zawartość menu „Wzory i procedury”). Raport powinien być przekazany zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej – w liczbie wskazanej w piśmie PKA, załączniki do raportu – wyłącznie w formie elektronicznej, w formacie Ms Word).
Raport z wizytacji – uczelnia może przedłożyć odpowiedź na raport z wizytacji, w której ma możliwość odniesienia się do opinii i ocen sformułowanych w raporcie z wizytacji, przedstawienia dodatkowych dokumentów i wyjaśnień.
Postępowanie odwoławcze – uczelnia niezadowolona z uchwały Prezydium PKA może w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania zwrócić się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wniosek jest przekazywany zespołowi odwoławczemu.
Procedura odwoławcza – w procedurze odwoławczej uczestniczy zespół odwoławczy PKA. Stanowisko zespołu przedstawia jego przewodniczący. Uchwałę o uwzględnieniu bądź odrzuceniu odwołania podejmuje Prezydium Komisji. Przewodniczący zespołu odwoławczego uczestniczy w posiedzeniu Prezydium z prawem głosu.

Zgodnie z art. 243. ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 85) ocena kompleksowa polega na ocenie działań na rzecz zapewniania jakości kształcenia w uczelni. Przeprowadzając ocenę kompleksową, bierze się pod uwagę w szczególności skuteczność działań na rzecz zapewniania jakości kształcenia w uczelni we wszystkich dziedzinach, w których prowadzone jest kształcenie.

 Przedmiotową ocenę przeprowadza się na wniosek uczelni posiadającej wyłącznie pozytywne oceny programowe albo pozytywną ocenę kompleksową. PKA podejmuje decyzję o przeprowadzeniu oceny kompleksowej albo odmowie jej przeprowadzenia z uwzględnieniem wyników ocen programowych. Ocena kompleksowa kończy się wydaniem oceny pozytywnej albo odmową wydania oceny pozytywnej. W najbliższym okresie będą trwały analizy dotyczące najbardziej optymalnej formy oceny kompleksowej.

Ocena instytucjonalna – obejmuje ocenę działalności podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni oraz ocenę jakości kształcenia na studiach doktoranckich i studiach podyplomowych, jeżeli są prowadzone w ocenianej jednostce.

Tryb wyznaczania – harmonogram na dany rok akademicki, ustalany przez PKA w poprzednim roku akademickim, uwzględnia podstawowe jednostki organizacyjne uczelni, w przypadku których:

1. upływa termin, na jaki została wydana poprzednia ocena,
2. dokonano oceny programowej (oceny jakości kształcenia) na większości prowadzonych w danej jednostce kierunków studiów, przy czym w okresie 5 lat poprzedzających ocenę żaden z nich nie uzyskał negatywnej oceny programowej, ani oceny warunkowej, której uzasadnienie stanowiły zastrzeżenia do konstrukcji lub funkcjonowania wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia;
3. zaistniały okoliczności uzasadniające dokonanie oceny w terminie wcześniejszym niż wymieniony w pkt. 1,
4. wpłynął uzasadniony wniosek ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego,
5. zaakceptowany został wniosek uczelni o dokonanie oceny.

PKA ocenia:
1. związek strategii rozwoju jednostki ze strategią rozwoju uczelni;
2. funkcjonowanie wewnętrznego systemu zapewniania jakości kształcenia, w tym jego konstrukcję i oddziaływanie na doskonalenie jakości kształcenia;
3. jakość procesu kształcenia na prowadzonych w jednostce studiach doktoranckich;
4. jakość kształcenia na prowadzonych w jednostce studiach podyplomowych;
5. współpracę z otoczeniem społeczno – gospodarczym.

PKA uwzględnia także:
1. stopień umiędzynarodowienia studiów (współpracę międzynarodową w zakresie kształcenia, wymiany studentów i nauczycieli akademickich, kształcenie cudzoziemców, prowadzenie kształcenia w językach obcych
2. współpracę międzynarodową w zakresie badań naukowych – gdy jednostka prowadzi studia doktoranckie;
3. wyniki poprzednich ocen, akredytacji i certyfikatów uzyskanych w wyniku oceny innych gremiów akredytacyjnych – krajowych i międzynarodowych komisji branżowych dokonujących ocen w wybranych obszarach kształcenia, agencji akredytacyjnych zarejestrowanych w EQAR lub agencje, z którymi PKA zawarła umowy o uznawalności ocen akredytacyjnych.

Zakres oceny:
1. pełen zakres w przypadku przeprowadzania pierwszej oceny instytucjonalnej w danej jednostce, gdy upływa termin, na jaki wydana została poprzednia ocena, lub zaakceptowano wniosek uczelni o dokonanie oceny;
2. zakres uzależniony od treści uzasadnienia poprzednio wydanej oceny warunkowej lub wniosku ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, albo od przesłanek do przeprowadzenia oceny przed upływem terminu, na jaki została wydana.

Kryteria oceny:

  • Jednostka ma określoną strategię rozwoju.
  • Jednostka stosuje skuteczny wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia.
  • Jednostka prowadzi efektywną politykę kadrową.
  • Jednostka zapewnia właściwą bazę dydaktyczną i naukową.
  • Jednostka uczestniczy w krajowej i międzynarodowej wymianie studentów, doktorantów, pracowników naukowych i dydaktycznych oraz współpracuje z krajowymi i międzynarodowymi instytucjami akademickimi, a także z przedsiębiorstwami i instytucjami.
  • Jednostka zapewnia studentom i doktorantom właściwe wsparcie naukowe, dydaktyczne i materialne w procesie uzyskiwania efektów kształcenia.
  • Jednostka zapewnia właściwą jakość kształcenia na studiach doktoranckich.
  • Jednostka zapewnia właściwą jakość kształcenia na studiach podyplomowych.

 

Szczegółowe kryteria odnoszące się do wyżej wymienionych kryteriów ogólnych określone zostały w Statucie PKA.

Skala oceny każdego z kryteriów: wyróżniająco, w pełni, znacząco, częściowo, niedostatecznie.

Skala ocen:

  • ocena wyróżniająca – co najmniej 50% kryteriów I stopnia, w tym kryteria oznaczone cyfrą 1 i 2 muszą być spełnione w stopniu wyróżniającym, pozostałe – co najmniej w pełni;
  • ocena pozytywna – co najmniej 50% kryteriów I stopnia, w tym oznaczone cyframi 1 i 2 muszą być spełnione co najmniej w pełni, a pozostałe co najmniej znacząco;
  • ocena warunkowa – co najmniej 50% kryteriów I stopnia, w tym oznaczone cyframi 1 i 2 muszą być spełnione co najmniej w stopniu znaczącym, a pozostałe co najmniej częściowo;
  • ocena negatywna – kryteria określone dla oceny warunkowej nie zostały spełnione.

 

Okres obowiązywania ocen:

  • ocena wyróżniająca – 8 lat,
  • ocena pozytywna – 6 lat, jeśli nie zaistnieją przesłanki do ich przeprowadzenia w krótszym terminie;
  • ocena warunkowa – w terminie wskazanym w uchwale Prezydium, najczęściej w kolejnym roku akademickim;
  • ocena negatywna – następna ocena jest oceną programową na jednym z kierunków studiów prowadzonych w jednostce.

 

Zespoły oceniające:

Skład – w zależności od zakresu oceny od trzech do dziewięciu członków i ekspertów PKA (nauczyciele akademiccy reprezentujący obszar, dziedzinę i dyscyplinę, do której przyporządkowano dany kierunek studiów, ekspert do spraw formalno – prawnych, ekspert do spraw studenckich). W szczególnie uzasadnionych przypadkach Sekretarz PKA może zwiększyć liczbę członków zespołu oceniającego.
Raport samooceny
– uczelnia przedstawia raport samooceny przygotowany przez podstawową jednostkę organizacyjną dotyczący jej działalności, w tym kształcenia na studiach doktoranckich i podyplomowych (jeśli są w tej jednostce prowadzone), według wzoru oraz zgodnie z zasadami określonymi w Uchwale PKA (por. zawartość menu „Wzory i procedury”). Raport powinien być przekazany zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej – w liczbie wskazanej w piśmie PKA, załączniki do raportu – wyłącznie w formie elektronicznej, w formacie Ms Word). Raport dotyczący działań naprawczych – uczelnia przygotowuje raport według wzoru oraz zgodnie z zasadami określonymi w Uchwale PKA (por. zawartość menu „Wzory i procedury”). Raport powinien być przekazany zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej – w liczbie wskazanej w piśmie PKA, załączniki do raportu – wyłącznie w formie elektronicznej, w formacie Ms Word).
Raport z wizytacji – uczelnia może przedłożyć odpowiedź na raport z wizytacji, w której ma możliwość odniesienia się do opinii i ocen sformułowanych w raporcie z wizytacji, przedstawienia dodatkowych dokumentów i wyjaśnień.
Postępowanie odwoławcze – uczelnia niezadowolona z uchwały Prezydium PKA może w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania zwrócić się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wniosek jest przekazywany właściwemu Zespołowi – Zespołowi odwoławczemu.
Procedura odwoławcza – w procedurze odwoławczej uczestniczy Zespół odwoławczy PKA. Stanowisko zespołu przedstawia jego przewodniczący. Uchwałę o uwzględnieniu bądź odrzuceniu odwołania podejmuje Prezydium Komisji. W posiedzeniu Komisji uczestniczy z prawem głosu Przewodniczący Zespołu odwoławczego.

Zobacz również opinie PKA w sprawie spełnienia warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu oraz związku studiów z strategią uczelni: