Dobre praktyki

Polska Komisja Akredytacyjna wyrażając dbałość o jak najwyższą jakość kształcenia, w trakcie przeprowadzania oceny programowej poszukuje m.in. takich rozwiązań wprowadzonych przez uczelnię, które właściwie opisane mogą stanowić wzorzec i punkt odniesienia dla rozwijania oraz wdrażania podobnych rozwiązań przez inne uczelnie. Dobrymi praktykami są działania, które zawierają w sobie pewien potencjał innowacji, przy czym są trwałe oraz powtarzalne. W wielu ośrodkach akademickich wypracowano i wdrożono wiele interesujących metod doskonalenia jakości kształcenia, które dostrzegły zespoły oceniające PKA w procesie prowadzonych akredytacji, a które Komisja – w myśl ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce – ma obowiązek upowszechniać.

Pierwszym krokiem w celu propagowania ciekawych rozwiązań, dotyczących jakości kształcenia, stała się ich identyfikacja oraz opis. Komisja, na potrzeby publikacji Wybrane „dobre praktyki” zarządzania jakością kształcenia w polskich szkołach wyższych (Warszawa, 2015), podjęła próbę zdefiniowania „dobrej praktyki”, którą rozumie jako skuteczne, innowacyjne oraz godne naśladowania rozwiązania, dotyczące doskonalenia jakości kształcenia w szkole wyższej.

Na identyfikację „dobrej praktyki” pozwala sześć kryteriów:

Zdefiniowanie „dobrych praktyk”, a także rzetelna analiza studiów przypadku zaowocowała wydaniem publikacji, której przedmiotem stały się przykłady rozwiązań zastosowanych w polskim szkolnictwie wyższym.

Ze wstępu do Wybrane „dobre praktyki” zarządzania jakością kształcenia w polskich szkołach wyższych:

Wśród zebranych i opisanych „dobrych praktyk”, które zostały dostrzeżone przez zespoły oceniające PKA znalazły się:

System rocznych przeglądów programów kształcenia na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiach magisterskich na Uniwersytecie Jagiellońskim;
Księga jakości kształcenia Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie;
Ocena przygotowania i prowadzenia przedmiotu pod kątem dostosowania do specyfiki poziomu i profilu kształcenia, deklarowanych modułowych efektów kształcenia i powiązania z efektami kierunkowymi, zgodności treści z modułowymi efektami kształcenia oraz z metodami i narzędziami dydaktycznymi, a także pod kątem weryfikacji efektów kształcenia (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie);
Ocena jakości kadry prowadzącej i wspierającej proces kształcenia oraz realizowanej polityki kadrowej w Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu;
Przygotowanie i implementacja wirtualnej platformy współpracy z pracodawcami. Udział przedstawicieli rynku pracy w tworzeniu i weryfikacji efektów kształcenia oraz monitorowanie karier zawodowych absolwentów, praktyk studenckich i współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie);
Procedura monitoringu efektywności obowiązujących w Społecznej Akademii Nauk w Łodzi Systemów Zarządzania Jakością Kształcenia oraz ich weryfikacji, modyfikacji i doskonalenia;
System Zapewnienia Jakości Kształcenia (SZJK) Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej w Gliwicach;
Weryfikacja realizacji efektów kształcenia na poziomie przedmiotu (Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie);
Zintegrowany system zarządzania procesem dyplomowania na uczelni pt. Menedżer Dyplomów. Implementacja zasad procesu dyplomowania obowiązujących na uczelni wyższej w dedykowanym systemie informatycznym pod nazwą „Menadżer dyplomu” (MD) dla: usprawnienia wyboru właściwego tematu pracy dyplomowej przez studenta, udoskonalenia wyboru właściwego recenzenta do realizowanej tematyki pracy, automatycznej analizy prac pod kątem plagiatu, archiwizacji prac dyplomowych w postaci elektronicznej oraz przetwarzania danych zawartych w pracach na potrzeby wydziału i uczelni (Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie);
Opracowanie i wdrożenie „Księgi Jakości Kształcenia”, dotyczącej jakości kształcenia na Politechnice Gdańskiej i w jej jednostkach dydaktycznych (wydziałach, centrach kształcenia).

Dodatkowo, w minionych latach, „dobre praktyki” stały się jednym z kryterium w drodze do przyznawania ocen wyróżniających w procesie akredytacji kierunków. Polska Komisja Akredytacyjna realizuje swoją misję poprzez dokonywanie obligatoryjnych ocen programowych oraz formułowanie opinii o wnioskach dotyczących nadawania uprawnień do prowadzenia studiów. W myśl art. 247 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Komisja publikuje na swojej stronie internetowej wszystkie raporty zespołów oceniających wraz ze stanowiskiem uczelni, a także uchwały Prezydium PKA wraz z ich uzasadnieniem. Dokumenty umieszczone w zakładce Baza ocen stanowią kompendium wiedzy o dobrych praktykach stosowanych przez uczelnie.

Troską Komisji jest to, by jej opinie i oceny oraz zalecenia i rekomendacje pozostawiały szerokie pole dla autonomicznych inicjatyw promujących innowacyjność procesu dydaktycznego oraz wysoką kulturę jakości kształcenia. W odniesieniu do wszystkich postępowań w sprawie oceny programowej przeprowadzonych w 2018 roku, obowiązywały kryteria określone w Statucie Polskiej Komisji Akredytacyjnej z dnia 29 listopada 2016 r. i warunki przyznawania ocen określone w załączniku nr 3 do tego Statutu. Zgodnie z treścią wspomnianego załącznika, Komisja, uwzględniając skalę ocen określoną w art. 49 ust. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, przyznała ocenę wyróżniającą, jeżeli ponad 50% kryteriów zostało spełnionych w stopniu wyróżniającym, w tym: kryteria 1 (koncepcja kształcenia i jej zgodność z misją oraz strategią uczelni), 2 (program kształcenia oraz możliwość osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia), 4 (kadra prowadząca proces kształcenia) i 7 (infrastruktura wykorzystywana w procesie kształcenia), a pozostałe w pełni. Zasady te obowiązywały w odniesieniu do postępowań w sprawie oceny programowej wszczętych do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, tj. 1 października 2018 r.

W publikacji Komisji Raport roczny 2018/Plan działań 2019 uwzględniono podsumowanie na temat przyznanych ocen wyróżniających, a także wskaźników, które decydowały o przyznaniu oceny przez Komisję w zakresie poszczególnych kryteriów.

Polska Komisja Akredytacyjna, kierując się dobrem społecznym, a w szczególności odpowiedzialnością wobec interesariuszy, wykazuje szczególną dbałość o utrzymanie standardów jakości podczas wykonywania zadań związanych z zapewnianiem wysokiej jakości kształcenia w europejskim obszarze szkolnictwa wyższego. Komisja przyjmuje podejście projakościowe we wszystkich podejmowanych przez siebie działaniach, a także wyznacza cele jakościowe, uznając za swoją powinność ciągłe doskonalenie czynników objętych procesami wdrożonego systemu zarządzania jakością, mających wpływ na realizację tych celów.

Polska Komisja Akredytacyjna mając na uwadze dbałość o jak najwyższą jakość kształcenia przyznaje certyfikaty doskonałości kształcenia. Procedura ta odbywa się z poszanowaniem art. 250 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 478), a także § 4 ust. 14 i § 9 ust. 3 pkt 10 Statutu Polskiej Komisji Akredytacyjnej oraz załącznika nr 4 do Statutu. Podstawą przyznania certyfikatu jest pozytywna ocena programowa na 6 lat poparta właśnie dobrymi praktykami w zakresie jakości kształcenia lub udokumentowanymi, regularnymi osiągnięciami studentów i absolwentów. Wnioski o wyróżnienie kierunku certyfikatem składają przewodniczący zespołów działających w ramach dziedzin nauki i dziedziny sztuki, kierując się rekomendacją (wraz z uzasadnieniem) zawartą w opinii zespołu oceniającego. Możliwe jest uzyskanie certyfikatu w czterech kategoriach:

Wniosek o wyróżnienie kierunku tym certyfikatem uwarunkowany jest wyszczególnieniem w raporcie z wizytacji dobrych praktyk odnoszących się do następujących kryteriów: 1) konstrukcja programu studiów: koncepcja, cele kształcenia i efekty uczenia się; 2) realizacja programu studiów: treści programowe, harmonogram realizacji programu studiów oraz formy i organizacja zajęć, metody kształcenia, praktyki zawodowe, organizacja procesu nauczania i uczenia się; 3) przyjęcie na studia, weryfikacja osiągnięcia przez studentów efektów uczenia się, zaliczanie poszczególnych semestrów i lat oraz dyplomowanie; 4) kompetencje, doświadczenie, kwalifikacje i liczebność kadry prowadzącej kształcenie oraz rozwój i doskonalenie kadry; 5) infrastruktura i zasoby edukacyjne wykorzystywane w realizacji programu studiów oraz ich doskonalenie; 10) polityka jakości, projektowanie, zatwierdzanie, monitorowanie, przegląd i doskonalenie programu studiów.

Decyzją Prezydium PKA z dnia 3 grudnia 2020 r. certyfikat w tej kategorii otrzymali:

Uzyskanie tego certyfikatu możliwe jest wówczas, gdy raport z wizytacji zawiera dobre praktyki w zakresie kryterium 8) wsparcie studentów w uczeniu się, rozwoju społecznym, naukowym lub zawodowym i wejściu na rynek pracy oraz rozwój i doskonalenie form wsparcia, a uzasadnienia ocen stopnia spełnienia kryteriów 4), 5), 9) i 10) potwierdzają skuteczny wpływ studentów na zapewnienie i doskonalenie jakości kształcenia na kierunku i prezentują dobre praktyki w tej sferze.

Decyzją Prezydium PKA z dnia 3 grudnia 2020 r. certyfikat w tej kategorii otrzymała:

inżynieria materiałowa na Politechnice Warszawskiej – studia pierwszego i drugiego stopnia o profilu ogólnoakademickim.

Kierunek może otrzymać ten certyfikat, jeżeli raport z wizytacji wskazuje dobre praktyki odnoszące się do kryterium 7) warunki i sposoby podnoszenia stopnia umiędzynarodowienia procesu kształcenia na kierunku, a uzasadnienia ocen stopnia spełnienia kryteriów 1), 2) i 4) potwierdzają skuteczny wpływ współpracy międzynarodowej na koncepcję kształcenia, realizację programu studiów i rozwój kadry oraz obejmują dobre praktyki w tym zakresie.

Decyzją Prezydium PKA z dnia 3 grudnia 2020 r. certyfikat w tej kategorii otrzymali:

Wniosek o wyróżnienie kierunku tym certyfikatem powinien być umotywowany zidentyfikowaniem w raporcie z wizytacji dobrych praktyk w zakresie kryterium 6) współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym w konstruowaniu, realizacji i doskonaleniu programu studiów oraz jej wpływ na rozwój kierunku, a uzasadnienia ocen stopnia spełnienia kryteriów 1), 2), 4) i 10) powinny potwierdzać skuteczny wpływ interesariuszy zewnętrznych na konstruowanie i realizację programu studiów oraz doskonalenie jakości kształcenia na kierunku, jak również wskazywać dobre praktyki na tym polu.

Decyzją Prezydium PKA z dnia 3 grudnia 2020 r. certyfikat w tej kategorii otrzymali:

W roku 2020 Uchwałą nr 834/2020 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej z dnia 3 grudnia 2020 r. przyznano łącznie 23 certyfikaty dla kierunków wyróżniających się pod względem zastosowanych innowacyjnych rozwiązań, które odzwierciedlają powyższe kryteria.