Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej przyjęło Uchwałą Nr 722/2015 z dnia 17 września 2015 r. następujące uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli:
Rozwiązania zaproponowane w projekcie rozporządzenia nie tylko nie przyczynią się do poprawy jakości kształcenia nauczycieli i nie usuną słabości poprzednich rozporządzeń, ale wręcz spowodują drastyczne obniżenie jakości kształcenia nauczycieli. Wejście w życie rozporządzenia w przedstawionej do oceny wersji nie będzie obojętne dla ocen jakości kształcenia przeprowadzanych przez Polską Komisję Akredytacyjną. Rozporządzenie pogłębia niespójność pomiędzy aktami prawnymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Oto główne zastrzeżenia do w/w projektu:
- Projekt rozporządzenia wprowadza zasadę, iż kwalifikacje do zajmowania stanowisk nauczycielskich będą posiadać absolwenci studiów magisterskich. Oznacza to, że studiami kwalifikującymi do zawodu nie będą mogły już być studia pierwszego stopnia. Zgodnie z aktualnie obowiązującym rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2012 r., poz. 131) to właśnie studia pierwszego stopnia stanowiły podstawę przygotowania zawodowego nie tylko dla specjalności pedagogicznych takich jak: wczesna edukacja, pedagogika specjalna, pedagogika terapeutyczna, resocjalizacyjna, opiekuńczo-wychowawcza, szkolna itp., ale również do nauczania poszczególnych przedmiotów. Uczelnie przebudowały swój proces kształcenia, by sprostać wymogom tych standardów.
- Autorzy projektu nie uwzględniają koncepcji dwustopniowego kształcenia związanej z procesem bolońskim i sukcesywnego nabywania kwalifikacji zawodowych.
Obecnie studia I stopnia umożliwiają uzyskanie kwalifikacji nauczyciela dla pierwszego etapu edukacyjnego (przedszkole, szkoła 1-3) lub szkolnictwa specjalnego. Drugi stopień studiów służył rozszerzeniu kwalifikacji o dalsze etapy edukacyjne lub nabycie uprawnień do nauczania kolejnego przedmiotu (prowadzenia zajęć). Jest to zatem 4,5 – 5-letni okres kształcenia obejmujący 3-letnie studia I stopnia, najczęściej uzupełniane o dalsze 1,5 roku lub 2 lata kształcenia na studiach II stopnia. Uczynienie wyłącznie studiów magisterskich (według słowniczka studiów II stopnia) studiami kwalifikacyjnymi do zawodu jest skróceniem edukacji zawodowej od 1,5 roku do dwóch lat. Zespoły Oceniające PKA w licznych procesach akredytacyjnych wielokrotnie potwierdzały zasadność przyjętych rozwiązań prawnych umożliwiających wysoką jakość kształcenia nauczycieli począwszy od studiów pierwszego stopnia. - Projekt rozporządzenia nie uwzględnia zatem możliwości nabycia przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela np. w trakcie trzyletnich studiów zawodowych o profilu praktycznym z wymaganą ustawowo 3-miesięczną praktyką zawodową, którą uznano za filar kształcenia praktycznego i nabywania stosownych kompetencji zawodowych.
Wprowadzenie profilu praktycznego w przygotowaniu nauczycieli na studiach I stopnia nawiązuje do dobrych tradycji klasycznego przygotowania pedagogicznego z dużą ilością praktyk. Realizacja obszernego programu kształcenia nauczycieli w trakcie trzy- lub czterosemestralnych studiów drugiego stopnia, w tym odbycie praktyk zawodowych, przez osoby nie mające przygotowania pedagogicznego, jest niemożliwa bez obniżania jakości kształcenia i kompetencji zawodowych absolwentów. - Rozporządzenie nie uwzględnia konstrukcji wzorcowych efektów kształcenia dla kierunku pedagogika, zawartych w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie wzorcowych efektów kształcenia (Dz. U. z dnia 24 listopada 2011r.), zgodnie z którą część efektów dla studiów pierwszego i drugiego stopnia ma budowę hierarchiczną. Oznacza to, że nabycie pogłębionych efektów kształcenia przez studentów, którzy nie zrealizowali efektów kształcenia dla studiów pedagogicznych I stopnia jest mało prawdopodobne. Ocena jakości kształcenia dokonywana przez PKA w odniesieniu do przygotowania zawodowego nauczycieli, dowodzi, że konstrukcja KRK dla kierunku pedagogika nie pozwala realizować efektów kształcenia studiów II stopnia bez opanowania podstaw pedagogiki na studiach I stopnia.
- W wielu uczelniach niepublicznych i publicznych, zwłaszcza państwowych wyższych szkołach zawodowych, z dobrym jakościowo efektem, na różnych kierunkach studiów prowadzonych wyłącznie na poziomie studiów pierwszego stopnia, realizowane są specjalności nauczycielskie. Przepisy zmieniające w zasadniczy sposób status kierunków prowadzonych na poziomie studiów I stopnia silnie pogarszają w oczach studentów ich atrakcyjność. Bez wątpienia burzy to także strategie działania tych szkół wyższych.
- Projekt rozporządzenia traktuje, jako porównywalne, wykształcenie uzyskane w toku studiów II stopnia i wykształcenie zdobyte na kursach i studiach podyplomowych, prowadzonych także poza szkolnictwem wyższym, przyznając jednocześnie tym formom kształcenia większe znaczenie w procesie uzyskiwania kwalifikacji zawodowych niż studiom pierwszego stopnia, mimo iż jakość kształcenia na studiach I stopnia jest systematycznie oceniana przez Polską Komisję Akredytacyjną. Komisja stosując przyjęte kryteria oceny jakości kształcenia, ocenia czy szkoła wyższa zapewnia odpowiednią kadrę o wysokich kwalifikacjach, czy uczelnia opracowała właściwe efekty kształcenia i program zapewniający ich realizację, czy treści kształcenia uwzględniają najnowsze wyniki badań naukowych, czy jednostka dysponuje odpowiednią infrastrukturą oraz czy wdrożyła procedury zapewniania jakości kształcenia.
Przedstawiając powyższe Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej wyraża negatywną opinię w sprawie projektu rozporządzenia. Zdaniem Komisji dobre przygotowanie nabyte podczas studiów pierwszego stopnia jest niezbędne do nabycia pełnych kwalifikacji nauczycielskich uzupełnionych o studia II stopnia. Dlatego też niezbędne jest skorelowanie wymagań określonych w opiniowanym rozporządzeniu z wymaganiami sformułowanymi w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.) i przepisach wydanych na podstawie upoważnień zawartych w tej ustawie, w tym także dotyczących standardów kształcenia nauczycieli. Tylko w ten sposób będzie można uzyskać pożądany rezultat tj. wykształcenie nauczyciela z tytułem zawodowym magistra dysponującego pełną gamą kompetencji zawodowych.